Planlı Eskitme Stratejisi Nedir?

Planlı eskitme günümüz çağının yegâne sorunu olmada başı çekiyor.

Kullandığımız telefon, bilgisayar, elektronik ev aletleri, beyaz eşyalar gibi ve birçok üründe eskime durumu ve dayanıksızlık söz konusu. Bunun nedeni ise planlı eskitme dediğimiz üreticiler tarafından ürünün ömrünü kısaltması. Bu durumlar son derece planlı, programlı ve kapitalist sistemine göre kar ederek ve sermayeyi büyüterek yapılmasıdır. Yani tüketim tüketim ve tüketim.  Al, kullan, at ve yenisini al. Bunları yaparken de hızlı ol.

Bu bir pazarlama taktiği aslında. Daha çok ürün satılmasını ve bozulan ürünü tamir olanağı ile parasal olarak bir döngü sağlıyor.

Hiçbir şey ömürlük değil bindiğiniz arabanın kullandığınız telefonun birkaç yıl sonra daha kullanışsız hale gelmesi bitmeyen bir tüketim çılgınlığının göstergesi.  Varsa elinizdeki iphone’nun ömrü 2 ya da 3 yıl oluyor. Her sene yeni bir model ve gelen yeni güncelleme ile eski model telefonları yavaşlatarak yenisi almaya yönelik satış ve pazarlama taktikleri devam ediyor.

Vance Packard planlı eskitme kavramını ikiye ayırmış. Birincisi ürünlerin fonksiyonlarının eskitilmesi. Yani daha dayanıksız ve/veya kısa kullanım ömrüne ve garanti süresine sahip ürünlerin üretilmesi. İkincisi ise isteklerin eskitilmesi. Yani psikolojik olarak markalar tarafından elinizdeki ürünün eksik ve yetersiz hissettirilerek yeni ve son model olanının sanki bir ihtiyaçmış gibi pazarlanarak satın alınmasının sağlanması. Basit ifadeyle modasının geçmesi de diyebiliriz.

Bu pazarlama taktiği tüketimi artırıyor öyle ki alışveriş bir psikolojik hastalık haline geliyor tabi bunun başka nedenleri de olabilir fakat en belirgini bir şeyler almalıyım hissiyatı.

1940 yılında ise Dünya önemli bir icat ile tanıştı; naylon.  Bulunan bu naylon maddesinin kullanım alanları araştırılıyordu ve bu araştırmaya 2. Dünya Savaşı noktayı koydu. Naylon malzemesi askeri alanda paraşütlerde ve kadın çorabı üretiminde kullanılmaya başlandı. 1946 yılında ise 360 milyon kadın çorabı üretiliyordu. O zamanlar naylon çorap o kadar dayanıklıydı ki bu çoraplar birbirleri ile birleştirilerek araba dahi çekilebiliyordu. Ama şu ana baktığımızda bu çoraplar sürekli deliniyor, yırtılıyor ve kaçıyor. İşte bu durumda Planlı Eskitme’nin bir oyunu durumunda. Müjde çoraplarını hatırlayan var mı?

Özellikle teknolojiye ayak uydurmak ve daha iyi ürünler kullanmak için insanlar bir yarış içinde. Aslında kullandığımız cihazlar donanımsal olarak eskimiyor sadece bir yarış içine sokularak değersiz hale getirilip bizi daha iyi bir ürün almaya teşvik ediyor.

Planlı eskitmenin çeşitlerinden bahsetmeden geçmeyelim.

Sistematik Eskitme

Piyasaya çıkarılacak ürünün bir önceki üründeki özelliklerinden daha üstün olduğunu göstermek moda ve trend kelimeleri ile yeni özellikler ile ürünlerimizdeki eksiklikleri bizlere  yansıtılması yeni çıkan ürünlerin özelliklerinin insanların zorunlu ihtiyacıymış gibi gösterilmesidir. Telefonlar, tabletler, bilgisayarlar yoğun örnekleri.

Stil Eskitme 

Ürünümüzün görselliğindeki farklılıklar ve detayların değiştirilerek yenilenmesi bir arabanın yeni kasasının çıkması bir telefonun parlak renkte olanının piyasaya sürülerek göz zevklerine hitap edilmesi de planlı eskitmenin bir parçasıdır.

Bildirimle Eskitme 

Dijital ürünlerimizin bildirimleri yeni akıllı televizyonlarımızın akıllı kumandalarının pili zayıfladığında pili zayıf değiştirin demesi kadar basit bir olaydır veya telefonunuzun bataryası erken bitmeye başlamış sürekli batarya zayıf sinyalinin vermesi gibidir. Bu yöntem günümüzde az kullanılsa da planlı eskitmenin bir parçasıdır.

Tüketerek Eskitme

Ürünümüzün çalışması için başka bir ürüne ihtiyaç duyulmasıdır. Örneğin Kumandanın pili gibi örnek verebiliriz. Bu gibi ürünlere ikame ürün yani tamamlayıcı ürün denir. Tüketerek eskitmeye yani diğer bir ürüne ihtiyaç hissettirir. Başka bir örnek ise bu şarj bataryasını alırsan telefonun şarjının bitmemesine yardımcı olur gibi.

Büyüklerimizin eskiden “evladiyelik” olarak nitelendirdiği ürünlerin hangisi için şu anda aynı ifadeyi kullanabiliyoruz?

Meşhur sönmeyen ampulü bilmeyen yoktur. Amerika’da bir itfaiye istasyonunda bulunan bu ampul takıldığından bu yana 110 yıldır aynı şekilde yanıyor. Shelby Electric şirketi tarafından üretilen bu ampulün hala çalışmasının sebebi ise planlı eskitmesi olmadığı için. Öyle ki canlı olarak bu ampulü izleme imkânı sağlanıyor. Düşünün bu ampulü çeken kamera bile 2 kere bozulmuş ve değiştirilmiş. Canlı izlemek için tıklayın: http://www.centennialbulb.org/cam.htm

Hayatlarımızı kredi çekerek ya da borç alarak ihtiyacımız olmayan şeyleri tüketmekle geçirdiğimizi ve üreticilerin ürünlerin ömürlerini nasıl ve neden kasıtlı olarak kısaltmaya başladıklarını anlatan ‘Planlı Eskitme’  belgeselini de izlemenizi öneririm.